İran'da Cumhurbaşkanı Reisi ve arkadaşları anılmaya devam ediyor

İran, Pazartesi günü Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi için beş günlük yas ilan etti, ancak mutedil atmosfer, İslam Cumhuriyeti’nin 45 yıllık tarihinde diğer üst düzey figürlerin ölümlerine eşlik eden muhteşem halk üzüntüsünün pek azını ortaya koydu.

Hükümet yandaşları, Reisi ve helikopter kazasında ölen Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan için dua etmek üzere cami ve meydanlara doluşurken, çoğu dükkan açık kaldı ve yetkililer normal yaşamı kesintiye uğratmak için pek çaba sarf etmedi.

Reisi’nin sert çizgideki hükümeti, 1979 devriminden bu yana en büyük hükümet karşıtı gösterileri sona erdirmek için şiddet kullanmasının üzerinden bir yıl geçmişken, muhalifler, ölümünü kutlamak için halka şeker dağıtanların gizlice çekilmiş videolarını bile çevrimiçi olarak paylaştılar.

Tahran’da 21 yaşındaki bir öğrenci olan Laila, Reuters’a telefonla yaptığı açıklamada, Reisi’nin ölümünden üzüntü duymadığını, “çünkü kadınlara hicap nedeniyle baskı yapılmasını emrettiğini” söyledi.

“Ancak üzgünüm çünkü Reisi’nin ölümüyle bile bu rejim değişmeyecek,” dedi.

Hak grupları, ahlak polisi tarafından ülkenin katı giyim kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle tutuklanan genç bir İranlı Kürt kadının gözaltında ölmesi nedeniyle 2022-2023 protestolarında yüzlerce İranlının öldüğünü söylüyor.

Yetkililerin çeşitli siyasi, sosyal ve ekonomik krizlerle başa çıkma şekli, din adamları yöneticileri ile toplum arasındaki uçurumu derinleştirdi.

Din adamları kurulunun yandaşları, 2021 yılında sıkı bir şekilde kontrol edilen bir seçimle seçilen 63 yaşındaki eski sert çizgi hakimi Reisi hakkında övgü dolu sözler sarf etti.

“O çalışkan bir başkandı. Mirası, biz hayatta olduğumuz sürece devam edecek,” dedi kutsal Şii kenti Kum’da gönüllü Besic milis gücünün bir üyesi olan 28 yaşındaki Mohammad Hossein Zarrabi.

Ancak, 2020’de Irak’ta bir ABD füzesinin öldürdüğü İran’ın elit Devrim Muhafızları’nın üst düzey komutanı Kasım Süleymani gibi kamuoyunda saygı duyulan figürlerin ölümlerine eşlik eden duygusal retorik çok azdı. Süleymani’nin cenazesi, üzüntü ve öfkeyle ağlayan büyük kalabalıklar çekmişti.

İran’ın dini liderlerine karşı olanlar, ülke içinde ve sürgünde olan muhalifler için Raisi, 1980’lerden beri, muhaliflerin idam edilmesinde jüri olarak öncü rol oynadığı için nefret simgesi oldu. İran, toplu infazların gerçekleştiğini hiçbir zaman kabul etmedi; Uluslararası Af Örgütü, devrimden sonraki ilk on yılda 5.000 İranlının, belki daha fazlasının idam edildiğini söylüyor.

Raisi’nin ölümünün mirasını tartışan çevrimiçi bir forumda internet kullanıcısı Soran Mansournia, “İdamların kurbanlarının ailelerini tebrik ediyorum,” diye yazdı.

Ancak başka bir kullanıcı olan Narges, Raisi’nin “şehit olarak öldüğünü” hayıflandı.

Birçok İranlı, Raisi’nin ölümünün ülkenin yönetilme şeklini pek değiştirmeyeceğini, yerinin benzer sert çizgide görüşleri olan başka bir figürle doldurulacağını beklediklerini söyledi.

“Kimin umurunda. Bir sert çizgici ölür, diğeri devralır ve bizim sıkıntılarımız devam eder,” dedi isminin açıklanmasından çekinen ve sadece adını Reza olarak veren, merkezi çöl şehri Yezd’de bir dükkan sahibi 47 yaşındaki bir kişi.

“Bu tür haberlerle ilgilenmeyecek kadar ekonomik ve sosyal sorunlarla meşgulüz.”